In een eerder blog vertelt senior communicatietrainer Koos Goedegebuur over niet-kunners en niet-willers:

“Niet-kunners zijn simpelweg niet (meer) in staat om (de juiste) beslissingen te nemen. Mensen die permanent onder druk staan, bijvoorbeeld doordat ze diep in de schulden zitten en daar 24-7 last van hebben…. Dat zijn de mensen die het niet meer weten. Oftewel de niet-kunners. Behalve aan mensen met grote schulden, kun je bij niet-kunners ook denken aan mensen met een beperking …”

Bij die laatste categorie horen cliënten met een Licht Verstandelijke Beperking (LVB).

Bij hen ontstaat het niet-kunnen soms door de hiervoor genoemde stress van schulden. Maar ook LVB-ers die door de goede zorgen van het beschermingsbewind zonder schulden zijn, ervaren veel stress van het leven zelf.

“Niet-kunnen komt soms door stress van het leven zelf”

Basisschoolkind

Dat brengt de beperking LVB met zich mee. LVB-ers functioneren op het ontwikkelingsniveau van een 7- tot 11-jarige. Denk dus aan een basisschoolkind in het lijf van een volwassene. En dat in de complexe wereld van mensen met weinig geld. Waarbij de verstandelijke ontwikkeling (taal, begrijpen) vaak nog iets hoger is dan de emotionele ontwikkeling (omgaan met emoties, zelfbeeld).

Voor BewindSupport geef ik meerdere keren per jaar de training  ‘Omgaan met cliënten met een Licht Verstandelijke Beperking’. Daarin wordt o.a. het verhaal van Anita verteld, een mevrouw met een LVB.  Hier zie je haar een paar keer telefonisch in gesprek met haar bewindvoerder.

Wat heb je nu gezien?

Een vrouw die telkens om extra geld vraagt. Dat ken je wel. Dat doen zoveel cliënten. Bijvoorbeeld een niet-willer, omdat ie het altijd kan proberen, want wie weet levert het dit keer wat op. Of een niet-kunner, die best weet dat de afspraak is niet meer te bellen, maar niet weet hoe het verder moet.

Of een LVB-er als Anita. Zij belt elke keer opnieuw met een vraag. Iets wat voor haar heel belangrijk is. Dat zal de bewindvoerder toch wel snappen? Als er dan toch geen geld blijkt te zijn, is ze elke keer opnieuw teleurgesteld en boos.

“Vanuit een beperking zijn generalisaties niet goed te maken”

Voor Anita is het telkens een compleet nieuwe vraag, waarbij ze niet begrijpt dat als er geen extra geld is voor X er ook geen extra geld is voor Y, of Z. Toen ze belde over geld voor de trein kreeg ze de uitleg ‘dat er geen extra geld was tot 1 december’ . Hoewel ze er niet blij mee was, begreep ze de boodschap wel. Maar daarna belt ze voor extra geld voor puzzels of voor schoenen. Dat is voor haar iets heel anders.

Iets wat voor ons zo duidelijk hetzelfde is, is dat voor haar niet. Vanuit haar beperking kan ze dit soort generalisaties niet maken.

Inzicht

In een InCompany training in Noord-Holland zei een bewindvoerder onlangs:  “Oh dit herken ik zo. Maar het voelde voor mij vaak als hij wéér belde, dat hij dat deed om mij te pesten. Maar dat het elke keer een compleet nieuwe vraag  is voor hem…….dat wist ik echt niet. Dat inzicht helpt me om er rustiger mee om te gaan.”

Jij mag mij niet

Door hun beperking hebben cliënten met een LVB zelf niet zo goed inzicht in hun eigen handelen. Ze  hebben moeite oorzaak en gevolg te zien. En daarbij te leren van eerdere ervaringen. Ook zien zij hun eigen aandeel vaak niet. Zij ervaren vooral dat anderen moeilijk doen en tegen hen zijn. “Die mogen me niet”. Dat gevoel hebben ze door hun lage zelfbeeld. Dat is ontstaan door het van jongs af aan regelmatig falen, het gevoel er niet bij te horen.

Anita is na de mededeling ‘nee, er is geen extra geld’ elke keer erg teleurgesteld en vaak ook boos. Ook dit kom je bij meer cliënten tegen. Kenmerkend voor mensen met een LVB is dat ze echt denken dat het van jóu persoonlijk niet mag. Omdat jíj hen niet mag. Dat jíj….

Ze overzien niet dat je werkt binnen de financiële (on)mogelijkheden van het budget. Dat je je moet houden aan landelijke regels (bv. belasting betalen) etc. Ze zien alleen jou persoonlijk.

Kom je op mijn verjaardag?

En als het contact een tijdje juist goed gaat… ben je zomaar hun beste vriend. En word je uitgenodigd op hun verjaardag. Ze hebben meestal maar een klein netwerk, met daarbinnen veel professionele contacten. Ze zien daarbij geen verschil in benadering.

Ook zien ze zichzelf vaak als enige cliënt van jou. Jij bent hún bewindvoerder. LVB-ers zijn egocentrisch (dat is iets anders dan egoïstisch!). Ze bekijken de wereld met zichzelf als middelpunt. Net als een basisschoolkind.

“Morgen of vandaag maakt geen verschil”

Je andere cliënten maken ze niet mee, dus die bestaan niet. Dus maakt het ook niet uit als ze niet op een afspraak komen, want morgen kunnen ze toch ook gewoon langs komen, geen probleem. Ze hebben geen inzicht dat jij op ze zit te wachten en morgen meer te doen hebt. Want in hun ogen heb jij alle tijd voor ze, dus ook om even gezellig te kletsen of op hun verjaardag te komen.

Eén vogel maakt nog geen LVB

Je herkent vast kenmerken die hier beschreven zijn ook bij andere cliënten van je. Cliënten die zeker geen LVB hebben. Dat klopt. Ook jij en ik zullen waarschijnlijk een aantal trekjes bij onszelf herkennen. Maar één vogel maakt nog geen LVB! 

(LVB-ers verhaspelen trouwens vaak spreekwoorden, net als ik nu)

Juist de veelheid aan kenmerken op verstandelijk en sociaal-emotioneel gebied maakt het leven voor de LVB-er vaak zwaar.

Overvraging

Omdat het ook nog eens een onzichtbare beperking is, worden ze ook veel overvraagd. Wat weer meer stress oplevert.

Hilde Vehof schreef in haar blog al dat het IQ 13 punten kan zakken bij voortdurende stress. Een cliënt met een LVB heeft al een lager IQ, en kan bij stress dus nog minder presteren.

Als we van LVB-ers verwachten dat ze, na een paar keer uitleg, wél begrijpen wat het gevolg van hun handelen is, of wél hun korte-termijn-geluk-behoefte (ik wil het NU!) kunnen bedwingen…….dan overvragen we ze. Want het is juist kenmerkend voor de beperking en gaat helaas niet over.

Grenzen

Meer inzicht in de achtergronden van het gedrag van LVB-ers hielp de bewindvoerder uit Noord-Holland om er rustiger mee om te kunnen gaan. Want het is niet altijd makkelijk of prettig gedrag waar je mee te maken krijgt. Daarbij moet je ook zeker op je grenzen blijven letten. Uitschelden hoef je ook van een LVB-er niet te accepteren. Maar bij het grenzen stellen zul je bij hen vaker aan moeten geven wat ze dan wél mogen zeggen als schelden niet mag.

“Geef duidelijk aan wat wél gewenst is”

Kleine stapjes

Koos Goedegebuur schreef al dat je voor niet-kunners moet zorgen. Met kleine stapjes. Bij LVB-ers zijn die stapjes vaak nog kleiner en moeten nog meer herhaald worden. In heldere concrete taal. Liefst ondersteund met tekeningen en woorden op papier, die de cliënt mee kan nemen naar huis. Want, zoals Anita het altijd zegt: “Woorden vliegen zo mijn hoofd weer uit”.

Dat vraagt meer tijd. Maar als je die in het begin in hen investeert, verdien je het later terug. Want het komt ook jullie werkrelatie te goede. Omdat de cliënt met LVB zich serieus genomen voelt, er niet over zijn hoofd gepraat wordt met moeilijke woorden, voelt ie zich gelijkwaardig. Wellicht durft ie zelfs een vraag te stellen.

In de training krijg je nog veel meer handvatten, maar je krijgt er geen garantie bij dat het altijd zal werken. Want het hoort bij de beperking dat een deel later toch wéér vergeten is en wéér herhaald zal moeten worden.

Complimenten

Een uitdaging is om dan, te midden van alles dat mis ging, toch iets te vinden dat goed ging. Waar je een compliment over kan maken. Want mensen met een LVB bloeien op bij complimenten. Strooi daar veel mee, het kost niets en levert zo veel op.

Vergeet niet dat LVB-ers de hele dag hard werken om hun hoofd boven water te houden in deze complexe wereld. Ze doen vaak echt hun best, het is geen onwil:  LVB-ers zijn Niet-kunners, geen Niet-willers.

Volgende maand: alles over het stelsel van sociale voorzieningen

Volgende maand in blog 7 vragen we mr. Hans Nacinovic alles over het stelsel van sociale voorzieningen. Zeven vragen én antwoorden over sociale zekerheid, die jou meer inzicht geven en je helpen het inkomen van je cliënt te maximaliseren.

Heb jij zelf een vraagstuk dat je in dit blog behandeld wilt zien? Mail dan naar lieselot@bewindsupport.nl.